SINAV KAYGISI VE BAŞETME YOLLARI
Sınav Kaygısı Nedir?
Sınav öncesinde öğrenilen bilginin, sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun duygudur.
1985-86 yılında Türkiye'de sınavlara hazırlanan 5212 öğrenci üzerinde yapılan bir araştırmaya göre; bu öğrencilerin kaygı düzeyi ameliyat olacak genel cerrahi hastalarının kaygı düzeyinden yüksek çıkmıştır.
Araştırmanın ortaya koyduğu bir başka gerçek de, kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha yüksek kaygılı olduklarıdır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin sıklıkla "uyku uyuyamaz durumdayım", "kazanamazsam mahvolurum", "yemek yiyemiyorum", "hayattan zevk alamıyorum" gibi sözler söyledikleri görülmüştür.
Bu gibi duygu ve düşüncelerin öğrenmeyi engellediği ve öğrencilerin başarılarını olumsuz yönde etkilediği tartışılmaz bir gerçektir.
Kaygı Anormal midir?
- Kaygı normaldir
- Kaygısız olmak mümkün değildir
- Kaygı aynı zamanda iyi bir şeydir.
Stres karşısında salgılanan hormonların miktarındaki az bir artışın öğrenmeyi olumlu yönde etkilediği ve güdülenmeyi artırdığı bulunmuştur.
Belli bir miktar kaygı performansı ve motivasyonu artırır.
Sınav Kaygısının Özellikleri
Sınav kaygısı iki şekilde ortaya çıkar
(1) fizyolojik değişiklikler
(2) bilişsel ve duygusal değişiklikler
Kaygının Fizyolojisi
Stres altında vücut "adrenalin" hormonunu salgılar ve tehlikeye karşı bireyi hazırlar. Buna kaç ya da savaş durumu denir.
Bir sinir iletici (neurotransmitter) olan Adrenalin, fiziksel ya da zihinsel uyarilma sonucu salgilanarak sempatiksinirsistemini etkiler. Sempatik sinir sistemi bir tehdit algıladığında vücudu uyarıcı etkide bulunur. Beden olası bir tehlikeye karşı kendini savunmak üzere hazırlanır.
Bu durumda
- Kan basıncı artar
- Kalp atışları hızlanır
- Kanın büyük kas gruplarına akışı artar
- Sindirim yavaşlar
- Solunum sıklaşır
- Glikoz enerji vermek üzere salgılanır
- Terleme oranı artar
- Kanın pıhtılaşma oranı artar
KAÇ YA DA SAVAŞ
"Kaç ya da Savaş" tepkisi, kanın beyinin, bilgiyi işlemleyen bölgesinden büyük kas gruplarına doğru akmasını sağlar.
Bu da stres sırasında zihnimizin "boşalmış" gibi olmasına neden olur.
Fiziksel(Psikosomatik) Sonuçları
- Mide rahatsızlıkları (bulantı/kusma)
- Barsak rahatsızlıkları (ishal)
- Sık idrara çıkma/sıkışma hissi
- Baş dönmesi
- Ağız kuruması
- Karın ağrısı
- Nefes alıp vermede güçlük,
- Yorgunluk ve bitkinlik belirtileri,
- Uyku bozuklukları,
- Ellerde titreme
Bilişsel (Zihinsel) Sonuçları
- "sınavda başarısız olursam hayatımın sonu olur",
- "başarısız olursam başkalarının yüzüne nasıl bakarım"
- "ben yapamam, beceremem, benden adam olmaz"
- "Ya düşük puan alırsam?"
- "Ailemi hayal kırıklığına uğratacağım",
- "Kardeşim kadar başarılı olamazsam?" gibi olumsuz düşünceler ortaya çıkar.
Düşünceleri toparlayamama, ifade edememe, unutkanlık , öğrenilen bilgileri transfer edememe, görsel ve işitsel kanaldan gelen bilgileri anlamakta güçlük çekme, okuduğunu anlama ve düşünceleri organize etmede zorluk, Dikkat ve konsantrasyon güçlüğü,dikkatte azalma, dikkatin sınavın içeriğine değil sınavın kendisine ve bağlı olarak yaşananlara odaklanması,zihinsel becerilerde zayıflama, bilgilerin hatırlanmasında zorluk.
Duygusal Sonuçları
- Huzursuzluk
- Çabuk öfkelenme/kızgınlık
- Mutsuzluk
- İçe kapanma
- İlişki kurmada güçlük
- Olumsuz benlik algısı
- Endişe
- Korku
- Ümitsizlik
- Mahcup olma / utangaçlık
- Hayal kırıklığı
- Tedirginlik
Sınav Kaygısının Nedenleri
Kendine güvensizlik, ailenin yanlış tutumu, daha önce yaşanmış başarısızlıkların tekrarlanabileceği endişesi, mükemmeliyetçi yaklaşım, yüksek beklenti düzeyi, başarısız olma ve değerlendirilme korkusu, zamanı iyi kullanamama, kötü çalışma alışkanlıkları, hedef belirsizliği, plansızlık, görev ve sorumlulukları erteleme, danışılacak birilerinin olmaması, sonuçları tahmin etme, sınava gerçeğinden farklı anlamlar yükleme, gerçekçi olmayan düşünce biçimleri, aile ve çevrenin beklentilerinin yüksek olması.
Sınav Kaygısı Yaşayıp Yaşamadığınızı Nasıl Anlarsınız?
- Başarınızda nedenini bilemediğiniz belirgin bir düşüş var ise,
- Ders çalışmayı sürekli erteliyor, sınav ve hazırlığı hakkında konuşmayı reddediyor iseniz,
- Bu konuda soru sorulmasından rahatsız oluyor iseniz,
- Dikkatiniz çok dağınıksa ve ders çalışmaya odaklanamıyorsanız,
- Fiziksel şikayetlerinizde (karın ağrısı, mide bulantısı, terleme, uyku düzensizliği, iştahsızlık ya da tersine aşırı yeme vb.)dikkat çeken bir artış gözlüyorsanız sınav kaygısı yaşıyor olabilirsiniz.
Bu konuda gerekli desteği almak için okulumuz Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisine başvurabilirsiniz.
KAYNAK: "Sınav Kaygısı ve Başetme Yolları" konulu Seminer Sunumu - Yrd.Doç.Dr. Berrin Eylem ÖZYURT, Yaşar Üniversitesi
Stres Altında Ezilmeden Öğrenmede ve Sınavlarda Üstün Başarı, Psikolog Dr. Acar BALTAŞ
